Cây bồ quân hay còn có tên gọi khác là cây hồng quân, là món ăn ưa thích đặc sản của miền Bắc. Có lẽ có khá nhiều người biết đến quả hồng quân đỏ lựng, chấm muối ăn chua ngọt cực ngon thường được bày bán ở mọi nơi nhưng ít ai biết cây bồ quân thế nào và những công dụng cực kỳ diệu từ cây đem lại ra sao.
Cây bồ quân là gì?
Đặc điểm cây
Cây bồ quân là một loại trung mộc có chiều cao hơn 10m, hoa màu trắng xanh, thơm, cho ra quả ăn được. Quả khi non màu xanh, già chín màu đỏ, ngọt, hơi chua và giòn có thể ăn sống hoặc nấu chín như làm mứt. Cây thường ra trái vào tầm tháng 2 đến tháng 3.
Vỏ và thân cây được sử dụng trong y học. Ngoài ra người ta còn khai thác để lấy gỗ, tuy nhiên gỗ bồ quân không cứng nên chỉ được dùng làm kèo cột tạm. Ngoài ra, rễ của cây bồ quân là một trong những loại dược liệu quý chữa bệnh u xơ tuyến tiền liệt cực hiệu quả.
Điều đặc biệt ở cây bồ quân thuộc loại thân gỗcó gai như gai bưởi, phân bố ở những quốc gia có khí hậu nhiệt đới, ra trái vào mùa hè.Lá và cuống lá dài khoảng 6cm có lông mịn, phiến lá màu xanh đậm ở mặt lưng, bóng láng gần trục hình bầu dục thuôn dài.
Hoa bồ quần mọc từ nách lá xuất hiện cùng hay trước lá non có màu hoa trắng trắng thơm. Mặt ngoài láng, mặt trong có lông mịn, bìa nguyên có lông tơ. Rễ cây rất dai và trắc ăn sâu vào trong lòng đất nên dù có gió to cũng khó mà đánh bật được cây ngã. Cành nhánh cây to khỏe. Các nhánh non thường có gai cứng và mất đi khi đã già cây. Thân cây nhẵn nhụi. Vỏ cây bồ quân có màu nâu nhạt hoặc vàng nâu, có nhiều vết rám và có thể được sử dụng để làm thuốc trong Đông y.
Thành phần
Cây bồ quân được trồng lấy quả như một loại trái cây thơm ngon. Quả có vị ngọt, chua và hơi chát. Quả bồ quân còn có hợp chất phenoliques, chất sắt, photpho, saponin, nguyên khoáng calcium và các hoạt chất khác tốt trong chữa hay làm se niêm mạc, dạ dày, tốt cho gan mật.
Thông tin: Trinh Nữ Hoàng Cung chữa u xơ tử cung, u nang buồn trứng, tuyến tiền liệt
Theo đông y Việt Nam, trái bồ quân có vị ngọt, chua và hơi chát có tác dụng:
- Làm se niêm mạc dạ dày và ruột.
- Làm giảm tiết dịch vị.
- Tốt cho gan mật (điều hòa mật, phòng tránh bệnh viêm mật và sỏi mật).
- Sạch khí huyết.
Công dụng cây bồ quân
Người ta thường dùng quả bồ quần ăn sống hoặc dùng để ngâm rượu hay làm mứt. Cách chế biến cũng khá đơn giản. Dùng 1 kg bồ quần rửa sạch bỏ cuống để khô ráo cho vào bình thủy tinh. Cứ 1 lớp quả bồ quần rắc 1 lớp đường với tỷ lệ 1kg bồ quần khoảng 300gr đường.
Tiếp đến đổ từ 4-5 lít rượu nếp 40 độ vào bình ngậm quả rồi đậy kín. Sau 2 đến 3 tháng là có thể sử dụng, khi thành phẩm, phần rượu ngâm này có mùi thơm, màu tím đen, ngọt dễ uống như rượu nho. Bồ quần ngâm rượu sử dụng một ly nhỏ trước khi ăn cơm có tác dụng kích thích tiêu hóa ăn ngon ngủ tốt, bổ thận tốt. Tuy nhiên phụ nữ mang thai tuyệt đối không nên sử dụng do ăn nhiều gây nhuận trường nhẹ.
Thông tin thêm: Bột Chùm Ngây giải độc gan, suy nhược, chống lão hóa, ung thư, u sơ tuyến tiền liệt
Lá của thảo dược này cũng được sử dụng để hỗ trợ chữa bệnh. Điều trị tốt nhất cho viêm phế quản. Vỏ cây bồ quân lại có tác dụng làm se thắt astringent.
Bật mí cách ăn quả bồ quần đúng cách: Khi ăn mọi người thường ăn thẳng nhưng thật ra, quả bồ quần trước khi ăn phải vò, lăn cho nát, luc này phần thịt quả bồ quần mới ngọt hơn, dẻo và thơm hơn. Người xưa họ xâu quả thành từng xâu vào cái que để bán chứ không bán quả nguyên như bây giờ. Cây bồ quân trước khi không to quả như bây giờ mà quả chỉ to bằng quả cà pháo loại trung bình và nó có mùi vị đặc trưng là tổng hợp vị ngọt của nho và quả sim rừng, vị chan chát của mận, phía trong có nhiều hạt theo kiểu hạt cà nhưng vô hại, ngọt thanh và thơm.
Công dụng và cách dùng của rễ cây bồ quân
Trong rễ cây bồ quân được nghiên cứu có chứa Alcoloid và tanins và các thành phần dược tính khác là những hợp chất sử dụng tốt nhất cho chữa u xơ tuyến tiền liệt, đái dắt, khó đái, đau vùng bàng quang… Rễ cây bồ quân khi được khai thác đem về rửa sạch, thái lát mỏng và đem phơi khô bảo quản sử dụng dần.
Theo kinh nghiệm dân gian và y học cổ truyền Việt Nam, nước sắc từ rễ cây bồ quân có tác dụng chữa khỏi cho đàn ông độ tuổi khi mắc chứng tiểu dắt, những người đàn ông trung niên thường có triệu chứng tiểu khó hay đi tiểu nhưng mót rặn lâu, đi tiểu đêm nhiều lần gây ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như giấc ngủ sinh lý, cảm giác đi không hết bãi, hơi thở nồng, đau ê ẩm vùng bọng đái, bàng quang…
Đọc ngay: Cây lá náng chữa đau lưng, trật khớp, trĩ ngoại, u sơ tuyến tiền liệt
Cách nấu rễ bồ quần khá đơn giản, dùng rễ bồ quần đã phơi khô đem đun sôi với nước, nấu 3 chén cô lại còn 1 chén dùng uống ngày 2 lần. Sử dụng từ 3 ngày trở lên tình trạng đã cải thiện hẳn. Trước nhất là giấc ngủ ngon, tinh thần thỏa mái hơn. Sau từ 20 ngày uống bạn có thể cảm nhận được tình trạng khá hơn như khó tiểu hay tiểu khó ra, ra không hết, ra buốt rát giảm đi đáng kể.
Ngoài ra, rễ cây bồ quân còn được dùng để điều trị bệnh như:
- Bí tiểu, tiểu khó, buốt rát.
- Phòng tránh và ngăn ngừa xuất hiện bệnh u xơ tuyến tiền liệt thường gặp ở đàn ông trung niên.
- Hỗ trợ điều trị viêm đường tiết niệu.
- Hỗ trợ điều trị đau tức vùng hạ vị, cầu bàng quang bị căng to.
- Hạn chế chứng tiểu đêm, tiểu ít, tiểu nhiều lần không hết.
- Rễ cây dùng để trị bệnh tuyến tiền liệt cho đàn ông, bệnh đi tiểu về đêm.
- Cây có tác dụng hút những khí độc hại, bụi bẩn.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc
Cây bồ quân được nhân giống bằng cách giâm chiết cành hoặc gieo hạt trực tiếp. Tuy nhiên phương pháp gieo hạt vẫn ưu tiên hơn cả vì cây con khi mọc từ hạt sẽ cho bộ rễ khỏe và tỷ lệ sống gần như bằng 100%. Muốn có hạt bồ quân để gieo, sau khi cây cho quả chín cần thu hái và đem phơi từ 2-3 nắng để kích thích hạt nảy mầm.
Chú ý chà xát để loại bỏ lớp vỏ, tách lấy hạt cứng ở trong đem ươm trong vườn. Trước khi ươm hạt cần ngâm hạt trong nước ấm khoảng 45oC trong nửa ngày, sau đó cho vào túi vải ủ. Mỗi ngày cần rửa chua cho hạt một lần. Đợi cho hạt nảy mầm và mang gieo hạt trong vườn ươm. Cây bồ quân con đạt chiều cao từ 40-50cm là có thể đem trồng. Tuy nhiên trong giai đoạn này cần chú ý làm giàn che bóng cho cây con.
Mời đọc: Cây lá khỉ giúp điều hòa huyết áp, điều trị tuyến tiền liệt, cầm máu, đầy bụng, đau dạ dày
Khi mới đem trồng cây con ra môi trường tự nhiên cần làm rào che chắn, chống đỡ cho cây đến khi cây đã có một bộ rễ chắc chắn. Chế độ tưới tiêu trong thời điểm này vô cùng quan trọng, cần quan sát để nắm bắt tình trạng của cây. Đảm bảo đủ ẩm nhưng không được gây ngập úng cho cây. Trước mỗi mùa mưa, bón phân thúc cho cây để cây xanh tốt và cho nhiều quả. Thường xuyên dọn dẹp cỏ dại và chú ý sâu bệnh hại cây bởi khi cây đã có bệnh thì rất lâu mới có thể hồi phục lại.
Ngày nay, cây bồ quân không chỉ được trồng như một loài cây ăn quả thông dụng mà còn là loài cây bóng mát có mặt tại rất nhiều công trình lớn nhỏ. Người ta cũng du nhập các loại cây bồ quân, và chăm sóc phát triển kiểu bon sau bán với giá khá cao và được rất nhiều người ưa chuộng vì có trái ăn, làm cảnh và lá vỏ cây lại có thể chữa bệnh. Trước kia người ta phải đợi tới mùa mới có trái bồ quần để sử dung nhưng ngày nay, bồ quần dường như có quanh năm.
Nguồn: https://www.tudiencaythuoc.com/