Rau sam hay còn gọi là mã xỉ hiện hay rau sam đất. Người xưa vẫn thường dùng món rau này trong các bữa ăn là chủ yếu, nhất là thời lính cụ hồ bởi mát và ngon. Loại rau này không những ăn ngon, có vị chua nhẹ mà còn có thể chữa bệnh, giải cảm thời chưa có thuốc tây. Rau sam dễ tìm thấy ở những vùng đất đen, mùn, quanh ao hồ là cây phát triển rất tốt dạng mọng nước như hoa mười giờ.
Mô tả cây rau sam
Rau sam là một loại rau dại mọc bò dưới đất, thân lá thuộc dạng mọng nước. Lá có hình bầu dục hay hình tim ngược. Gốc lá nhọn và tròn tù ở đầu ngọn lá, không gai không viền. Mặt lá trơn nhẵn có màu lục đậm ở mặt trên và hơi trắng xanh ở mặt dưới.
Lá rau sam có một gân chính không nổi mọc ra từ gốc. Có cuống ngắn mọc đối xứng hoặc so le trực tiếp trên thân và mọng nước. Thân cây rau sam thấp, độ cao chỉ dưới khoảng 40cm mọc tà dưới đất và nhảy nhánh. Hoa của rau sam có màu vàng như bông hoa mười giờ, quả có dạng hình cầu mở nắp, trong quả có chứa khá nhiều hạt đen. Thân của rau sam thường có màu đỏ tía hay màu hồng đậm. Các cành mọc tỏa ra từ gốc tròn.
Rau sam là một loại rau của mùa hè bởi có vị chua và hơi nhớt nhẹ giúp giải nhiệt tốt và mát. Loại rau này cũng có tốc đố sinh trưởng nhanh và dễ kể cả đất đá cằn cỗi. Rau sam có thể mọc tự nhiên nhờ sự phân tán của hạt nhờ gió đi khắp nơi. Thường tìm thấy ở những vùng đất đen, đất sét, đất ruộng…
Rau sam hay còn gọi là Mã Xỉ Hiện, có lá giống hình răng ngựa có tên khoa học là Portulaca Oleracea L thuộc họ rau sam Portulacea. Thảo dược này được ưa chuộng rất nhiều, do có vị mát, tính ngọt, hơi nhớt như rau đay hay mồng tơi lại có vị chua nhẹ giúp kích thích vị giác và đường ruột. Cây thường được dùng để nấu canh rất đơn giản.
Tác dụng dược lý của rau sam
Theo Đông Y
Tác dụng: Kích thích tiêu hóa, kháng khuẩn, tiêu thũng, giải độc, thanh nhiệt,…Chuyên điều trị các chứng tiêu hóa kém, nóng trong người, mẩn ngứa ngoài da, viêm nhiễm đường tiết niệu, nhiễm giun sán, lỵ, đầy bụng, ăn không tiêu,…
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại
- Ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn thương hàn và trực khuẩn lỵ. Ngoài ra cồn chiết xuất từ dược liệu còn có tác dụng ức chế trực khuẩn E. coli.
- Hàm lượng acid béo Omega 3 trong rau sam có tác dụng tăng cường miễn dịch, bảo vệ mạch máu, giảm cholesterol và ngăn ngừa bệnh tim mạch.
- Các nguyên tố vi lượng như kẽm, mangan, magie và đồng trong dược liệu có tác dụng chống khối u.
- Thành phần hoạt hóa thần kinh DOPA, dopamine trong loại rau này có tác dụng tăng cường trí nhớ và cải thiện mức độ tập trung.
- Rau sam còn có tác dụng thải trừ độc tố bisphenol A giúp nâng cao thể trạng và tăng cường chức năng miễn dịch.
Những công dụng mà rau sam đem lại
Theo nghiên cứu rau sam có chứa nhiều acid béo Omega-3 giúp tăng cường miễn dịch và ngăn ngừa bệnh tim mạch. Ngoài ra, nó còn là nguồn bổ dưỡng như vitamin A, B1, B2, C… và một số khoáng chất, acid béo. Dịch nhầy có trong lá và thân giúp ổn định và tốt cho đường tiêu hóa.
- Trị tiểu dắt, tiểu có cảm giác buốt rát và kèm tiểu ra máu: trong rau sam có chứa hợp chất kháng viêm, chống viêm và sát trùng tốt nên có thể giúp loại bỏ cặn bã và chất thải ra khỏi thận dễ dàng bằng đường nước tiểu.
Vì vậy sử dụng rau sam kết hợp với các loại rau như dền, mồng tơi… để ăn ngày 2 lần, tuần 2-3 lần mỗi lần khoảng 100gr rất tốt cho người bị các bệnh liên quan thận và tiểu khó, tiểu ra máu…Ngoài điều trị bệnh, rau sam còn giúp phòng ngừa các chứng về tiểu rát, buốt cho người bị các bệnh liên quan về thận.
- Rau sam hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.
Những người mắc bệnh tiểu đường cần có chế độ ăn kiêng tuyệt đối, hạn chế đường và dầu mỡ và thay vào đó là tăng cường chất xơ. Trong đó rau sam lại là thực phẩm giàu chất xơ, vitamin C giúp trị bí tiểu và trạng thái co thắt đường tiết niệu. Ngoài việc dùng rau sam trong các bữa ăn chính. Người bệnh có thể dùng khoảng 25g rau sam đun sôi gạn lấy nước uống mỗi ngày. Có thể ngưng sau 1 tháng uống và dùng lại sau 1 tuần sau đó uống như thay nước lọc hàng ngày.
Tham khảo: Hoa hòe chữa trĩ, rối loạn kinh nguyệt, chảy máu cam, huyết áp thấp, đau dạ dày
- Chữa chứng xơ vữa động mạch gây tắc ngẽn mạch máu: Rau sam là một thực phẩm hỗ trợ tốt trong việc làm giảm cholesterol trong máu, hạn chế việc hình thành các khối xơ vừa trên thành mạch cản trở máu lưu thông.
Cách dùng đơn giản là sử dụng rau sam tươi nấu canh hoặc nấu nước uống hằng ngày cùng khoảng 3 lát gừng tươi. Có thể ăn luôn cả xác không nên bỏ đi, kiên trì từ 1 tuần đến 10 ngày sau đó dừng cách 1 tuần dùng lại để cải thiện và hạn chế tình trạng mắc bệnh trở lại.
- Trị giun, sán các loại: Đặc biệt đối với giun kim, giun đũa, giun móc là những loại rau sam có thể điều trị hiệu quả và triệt để. Các làm đơn giản là dùng khoảng 50g rau sam tươi đem rửa sạch ngâm với nước muối pha loãng. Sau đó đem giã nát vắ lấy nước.
Trước khi đi ngủ hoặc sáng sau khi thức dậy chưa ăn gì nên uống 1 chén nước rau sam đậm đặc sau đó cách từ 3-4 tiếng mới ăn là tốt nhất. Thực hiện cách này kiên trì từ 3-4 lần trong tuần sẽ hiệu quả như thuốc giun điều trị.
- Bài thuốc chữa chứng ho gà (ho bách nhật): Chuẩn bị Đường phèn 30g và rau sam 100g.Đun sôi rau sam với 200ml nước, sau đó thêm đường phèn vào và đun còn 100ml. Đem nước sắc chia đều cho 3 ngày, mỗi ngày dùng 3 lần.
- Làm lành vết thương kể cả do mụn để lại: lá rau sam có chứa thành phần kháng viêm, chống khuẩn nên có tác dụng rất tốt trong việc làm lành các vết thương. Công dụng này được các nhà khoa học nghiên cứu và chứng minh còn giúp đẩy nhanh quá trình kéo da non và làm khô nhanh vết thương.
Đoc thêm: Quả Bồ Kết trị rụng tóc, làm tóc đen mượt, trị ho, trị trĩ, táo bón
Cách làm cũng khá đơn giản là dùng nắm rau sam sau đó rửa sạch giã nát vắt lấy nước đắp lên vết thương từ 20 phút, ngày thay 2-3 lần lá. Có thể dùng cả bã đối với vết thương kín. Kiên trì khoảng 1 tuần sẽ thấy hiệu quả.
- Trị kiết lỵ: trước kia ông bà ta vẫn thường dùng rau sam để chữa bệnh nhất là đối với bệnh kiết lỵ do có tính mát và sát khuẩn. Bài thuốc đơn giản với khoảng 100g rau sam và 100g cỏ sữa đem rửa sạch đun với nửa lít nước cô cạn còn 1 chén dùng chia uống 2 lần trong ngày.
Nếu tình trạng nặng có kèm theo đi ngoài phân lỏng thì nấu thêm trong hỗn hợp với 1 nắm lá nhọ nồi và sắt uống bình thường.
- Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư đại tràng. Chuẩn bị Bại tương thảo, thổ phục linh, kê nội kim, mã xỉ hiện, khổ sâm và bạch thược mỗi thứ 20g, cam thảo 6g, xạ hương 4g, tam lăng, xuyên hậu phác và huyền hồ mỗi thứ 10g, hồng đằng 12g. Đem các vị sắc uống, ngày dùng 1 thang.
- Chữa khí hư, bạch đới và rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ: triệu chứng bệnh thường ra khí hư trắng, có mùi hôi, thân nhiệt nóng, nổi mụn bất thường…. Sử dụng rau sam tươi giã vắt lấy nước đánh đều cùng lòng trắng trứng gà đem chưng hoặc hấp lên ăn 2 lần trong ngày, kiên trì khoảng 5-7 ngày.
Lưu ý: đối với những người bị tiêu chảy, phụ nữ có thai, đang cho con bú, tỳ vị hư hàn… thì không nên dùng rau sam, nhất là người đang bị cảm hàn, cảm lạnh, đau bụng, bụng yếu, hay đi cầu phân lỏng. Nếu sử dụng cần kết hợp với các vị thuốc có tính ấm, cay, nóng.
Mời đọc: Thầu dầu tía chữa bệnh trĩ ngoại, đau nhức xương khớp, chữa sinh khó
Rau sam là loại rau thông dụng và phổ biến ở đại bộ phận nông thôn, nếu có nhu cầu thì nên trồng vài chậu rau sam trong vườn nhà bắt cách ngắt vài cành giâm xuống đất. Cây rất dễ sống mà không cần chăm bón, là loại cây tốt cho thanh nhiệt, giải độc và làm mát cơ thể sử dụng được cho mọi đối tượng.
Nguồn: https://www.tudiencaythuoc.com/